Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου 2010

The Grand Chessboard

Η πρώτη φορά που με εντυπωσίασε ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 80, όταν εν μέσω ενός θορυβώδους όχλου εκφραζόμενου απολύτως απ τα γραφόμενα της Αυριανής τόλμησε να μιλήσει για τον «έρποντα φασίζοντα λαϊκισμό». Η απέχθειά μου προς αυτού του είδους την «πολιτική» αντίληψη μ έκανε να διορθώνω την πρόταση σε «ιπτάμενο λαϊκίζοντα φασισμό» και να χαμογελάω για τον Γιώργο που ε, τα 'πε αλλά μαζεμένα. Παρά την αποστασιοποίησή μου όμως είχα και εκτιμήσει και σημειώσει τη στάση του.

Η δεύτερη φορά που ο Γιώργος απεδείχθη cygnus inter anates ήταν δυο-τρία χρόνια μετά, όταν μαζί με τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη και τον Ανδρέα Ανδριανόπουλο κατέβασε στην Βουλή πρόταση για την νομιμοποίηση της κάνναβης. Την εποχή εκείνη που η κυρίαρχη αντίληψη θεωρούσε το ροκ μηχανισμό άλωσης της εργατικής τάξης ή των υγιών ελληνικών ηθών – οι νεώτεροι μην απορείτε, αυτοί που σήμερα σας λένε πως ήταν ροκάδες απλώς λένε ψέματα - κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατόν παρά να προκαλέσει τον χλευασμό των ανοήτων εντός και εκτός κοινοβουλίου, και φυσικά αυτό ο Γιώργος και οι άλλοι δυο το ήξεραν πολύ καλά, όπως ήξεραν και ότι αυτοί οι ανόητοι ήταν η συντριπτική πλειονότητα. Αλλά τόλμησαν.

Δεν χρειάζεται να επιμείνω άλλο σε τέτοιου τύπου αναφορές. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι από αρκετά παλιά έβλεπα τον Παπανδρέου πολύ θετικά. Παρά την θέση μου αυτή, η συμπεριφορά του Γιώργου απ την εποχή της σύγκρουσής του με τον Βενιζέλο και μετά δεν σταμάτησε να με εκπλήττει ευχάριστα, με αποκορύφωμα το τελευταίο τετράμηνο. Γι αυτό το τετράμηνο βέβαια τα ξέρετε, τα έχετε διαβάσει εδώ.

Υπήρχε όμως ένα σημείο του στυλ του Γιώργου που το έβλεπα με ένα πικρό χαμογελάκι. Βρε δεν μπορούσε αυτός ο άνθρωπος να μάθει απ τον πατέρα του, τον κατά την γνώμη μου μεγαλύτερο μαιτρ τακτικής του περασμένου αιώνα κανένα δυο τεχνικές παιγνίων; Υπέροχες οι αρχές, άριστη η κατεύθυνση, εξαιρετική η μελέτη και το βάθος αντιμετώπισης των προβλημάτων που έχει ο Γιώργος, και δεν με πειράζει καθόλου η έλλειψη ευγλωττίας του. Αλλά βρε παιδί μου χάθηκε νάχει και λιγάκι απ αυτή τη στόφα του «παίκτη» που σε τόσο μεγάλο βαθμό είχε ο πατέρας του;

Αυτά έως προχθές. Από προχθές και μετά νομίζω ότι ο Γιώργος όχι μόνον έχει την στόφα του παίκτη, αλλά ότι είναι καλύτερος παίκτης κι από τον πατέρα του. Ο Γιώργος κατάφερε να εκτελέσει ένα αριστούργημα τακτικής. Θα ήθελα λοιπόν εδώ να περιγράψω και να σχολιάσω την τακτική αυτή της οποίας η κεντρική ιδέα αλλά και οι λεπτομέρειες εφαρμογής ούτε σχολιάστηκαν ακόμη αλλά ούτε και θα σχολιαστούν από κανένα μέσο.

Ας αρχίσουμε απ την αρχή. Όπως ο Stiglitz προσφυέστατα έγραψε προ μερικών εβδομάδων κάνοντας ευθεία σύγκριση του με τον Obama, ο Γιώργος υποχρεώθηκε σε συμβιβασμούς του αρχικού του οράματος εξαιτίας της δεινής οικονομικής κατάστασης που παρέλαβε απ τον προκάτοχό του. Όμως, λέει ο Stiglitz, τα κολοσσιαία λάθη και οι ανέντιμες λογιστικές του Bush ωχριούν μπροστά σ αυτά του προκατόχου του Γιώργου – ούτε το όνομά του δεν καταδέχεται να γράψει ο άνθρωπος.

Το κύριο, το τεράστιο πρόβλημα μπροστά στο οποίο βρίσκεται ο Γιώργος και η κυβέρνησή του, από πολιτική άποψη μπορεί να συνοψιστεί στο εξής παράδοξο. Κάθε τι που κάνει για να βελτιώσει την θέση του προς τα έξω του επιδεινώνει την θέση του στο εσωτερικό που επιδεινώνει με την σειρά της και την θέση στο εξωτερικό και αντιστρόφως.

Δυστυχώς στην Ελλάδα σπανίως συνειδητοποιούμε ότι το κρατικό έλλειμμα μετατρέπεται ευθέως σε ιδιωτικό εισόδημα. Επομένως οποιαδήποτε προσπάθεια για μείωση του ελλείμματος που θα αύξανε την εμπιστοσύνη των αγορών και άρα θα μείωνε τα spreads φυσικά συναντά τεράστιες αντιδράσεις, που με τη σειρά τους προξενούν μείωση της εμπιστοσύνης των αγορών. Αντίστροφα, κάθε καταναλωτική δαπάνη που είναι ευχάριστη αλλά και ωφέλιμη στο εσωτερικό αφού αυξάνει την εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση και το σύστημα, άρα και το κοινωνικό κεφάλαιο συναντά την λυσσώδη αντίδραση των αγορών και άρα δυσχεραίνει το οικονομικό πρόβλημα άρα μειώνει την εμπιστοσύνη και στο εσωτερικό.

Όπως βλέπετε δεν πρόκειται απλώς για μια κατάσταση σφύρας και άκμονος, Σκύλλας και Χάρυβδης, Συμπληγάδων, a rock and a hard place, διαλέξτε και πάρτε. Είναι χειρότερα. Ότι κάνεις για να βελτιώσεις κάτι, τελικώς το χειροτερεύει. Δεν πρόκειται εδώ για την εύρεση μιας χρυσής τομής που θα προκαλεί τις λιγότερες δυνατές συνολικές αντιδράσεις, μιας έστω πολύ στενής οδού μεταξύ συμπληγάδων. Το πρόβλημα αυτό είναι περισσότερο από οικονομικό, είναι βαθύτατα πολιτικό. Και επομένως χρειάζεται πολιτική αντιμετώπιση.

Η κυβέρνηση αυτή, αντιθέτως προς την μπουρδολογία των καναλιών και των εκ δεξιών αντιπολιτευομένων δεν μένει καθόλου άπραγη ούτε αργεί. Κάνει πολύ γρήγορη και πολύ αποτελεσματική δουλειά. Έχει ανοίξει ένα σωρό σημαντικά μέτωπα. Έχει καταλήξει σε τελικές λύσεις προβλημάτων το καθένα απ τα οποία εθεωρείτο απ όλες τις παρελθούσες κυβερνήσεις καυτή πατάτα, και φυσικά η λύση του ανεβάλλετο. Θυμηθείτε πόσα χρόνια μιλάμε για ένα δικαιότερο φορολογικό, για το ασφαλιστικό, για το θέμα των μεταναστών, για την επιδοματική πολιτική στο δημόσιο τομέα κλπ. Και όλα αυτά άνοιξαν απ την πρώτη μέρα της νέας κυβέρνησης – ναι, πολύ νέα είναι ακόμη, μόλις τεσσάρων μηνών κι ας έχετε ξεχάσει απολύτως τον Καραμανλή και τους συν αυτώ, ας σας φαίνονται σαν κακό όνειρο.

Όσοι από σας διαβάσατε το post για τις ισορροπίες Nash θα ξέρετε ότι η άποψή μου είναι ότι αυτό ακριβώς έπρεπε να γίνει. Πολλά πράγματα πολύ γρήγορα. Και το έβλεπα να γίνεται, και περίμενα να αυξηθεί η ταχύτητα κι άλλο. Όμως στις 9 Φεβρουαρίου το απόγευμα δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τα γέλια μου βλέποντας τηλεόραση.

Έβλεπα τον κ Παπακωνσταντίνου να ανακοινώνει το πακέτο για την πολιτική μισθών με οριζόντια περικοπή του 10% των επιδομάτων στο Δημόσιο. Φυσικά αυτό από μόνο του θα αρκούσε για να προξενήσει μια μικρή επανάσταση των δημοσίων υπαλλήλων, κυρίως των υψηλόμισθων βέβαια, που φυσικά είναι και οι ηγέτες των λαϊκών αγώνων. Αλλά μόλις τελείωσε αυτό, ο κ. Παπακωνσταντίνου δεν σταμάτησε. Αντίθετα, προχώρησε με το φορολογικό, που βέβαια προβλέπει αυξημένη συνεισφορά των εισοδημάτων πάνω από 40.000 €. Που κι αυτό μόνο του θα μπορούσε να προξενήσει επανάσταση, κι όχι μόνο στο δημόσιο.

Και ο κ. Παπακωνσταντίνου έφυγε απ την οθόνη. Αλλά η κατάσταση δεν σταμάτησε εκεί. Αμέσως μετά έσκασε μύτη ο κ. Λοβέρδος με τις ανακοινώσεις για το ασφαλιστικό, που βάζοντας φρένο στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, τις εθελούσιες εξόδους κλπ προέβλεπε πολύ περισσότερα απ τα σχέδια Γιαννίτση και Σπράου που είχαν προξενήσει επαναστάσεις όταν ανακοινώθηκαν. Κι όλα αυτά πάνω στο φόντο του μεταναστευτικού που ακόμη συνεζητείτο στην Βουλή. Και με την γενική απεργία της ΑΔΕΔΥ ήδη οργανωμένη για την επομένη. Ε πώς να αντέξω και να μη βάλω τα γέλια;

Τώρα θα μου πείτε «καλά, για γέλια είναι αυτά;», και με το δίκιο σας. Όμως έχοντας πλήρως αποδεχθεί την αναγκαιότητα των μέτρων αυτών, μπορούσα να δω τα πράγματα από μια λιγάκι διαφορετική γωνιά. Φαντάστηκα τον κ. Χατζηνικολάου (έτυχε να βλέπω Alter) με τους συνεργάτες του να συζητάν σε σύσκεψη τα του προσεχούς τους δελτίου. Τώρα μήπως μπορείτε να με συγχωρήσετε για τα γέλια μου;

Σκεφτείτε την ατμόσφαιρα της σύσκεψης. Εκεί που όλα είναι μια χαρά και συζητάμε ήσυχα ήσυχα για το μεταναστευτικό και σκεπτόμαστε ποιά καλαμπουράκια θα πει ο κ.Τράγκας κοντράροντας την κ. Μακρή ξαφνικά έρχεται το πακέτο με τα μισθολογικά. Καμμιά δεκαριά σελιδούλες με νούμερα, στα οποία βέβαια οι δημοσιογράφοι δεν τα πάνε και τόσο καλά. Άντε να τα καταλάβεις. Και επειδή δεν μπορείς, άντε να βρεις τέτοια ώρα οικονομολόγο να σου πει δυο κουβέντες. Κι άντε νε βρεις συνδικαλιστή να στα σχολιάσει. Άσε που δεν φτάνει συνδικαλιστής, θέλεις κι εκπροσώπους κομμάτων. Τι κάνουμε τώρα παιδιά;

Και εκεί που έχεις αποδεχθεί ότι το μόνο που προλαβαίνεις είναι να πάρεις κάνα δυο σκονάκια, να παπαγαλίσεις και δυο-τρία νούμερα, και να ξεγλιστρήσεις με καμμιά σαχλαμαρίτσα, έρχεται το επόμενο πακέτο, με το φορολογικό. Και πλησιάζει η ώρα του δελτίου, και τα χέρια αρχίζουν να σηκώνονται ψηλά. Και μέχρι να σηκώσεις το τηλέφωνο να ξανάρθει ο ίδιος ανόητος οικονομολόγος που και καλός νάτανε ούτε να κάνει μια ανάγνωση του σχεδίου δεν προλάβαινε, νάσου κι ο Λοβέρδος με το ασφαλιστικό. Η παράδοση είναι άνευ όρων.

Και φυσικά το ίδιο ακριβώς σκηνικό υπήρχε σ όλα τα κανάλια, τους ραδιοφωνικούς σταθμούς και τις εφημερίδες. Και φυσικά και στα επιτελεία των κομμάτων. Πότε να προλάβεις σε τηλεοπτικούς χρόνους να βρεις να πεις κάτι στοιχειωδώς σοβαροφανές όταν για να μελετηθούν τα δουλεμένα επί μήνες σχέδια χρειάζεσαι τουλάχιστον μια βδομαδούλα για το καθένα; Στις τηλεοράσεις μας επεκράτησε σχεδόν απόλυτη αφωνία. Το μόνο που μπόρεσαν να κάνουν οι αντιπολιτευόμενοι ήταν να επαναλάβουν την συνήθη τους προπαγάνδα, που όμως δεν μπορούσε να συγκροτήσει κανένα μέτωπο αγώνα.

Όπως μικρός διάβαζα για τις τεχνικές δημιουργικότητας, όταν οι συνήθεις σκέψεις δεν σου λύνουν ένα πρόβλημα, μπορείς να δοκιμάσεις να σκεφτείς εντελώς ανάποδα. Όταν έχεις 4 νομοσχέδια που θα προξενήσουν μεγάλες αντιδράσεις, η φυσική σκέψη είναι να ξεκινήσεις με το πρώτο, να περιμένεις να τελειώσουν οι αντιδράσεις και μετά να προχωρήσεις στο δεύτερο. Όμως το να τα απλώσεις στον χρόνο είναι ότι χειρότερο. Το καθένα θα έχει τις μέγιστες αντιδράσεις, που θα συνεχίζονται σε βάθος χρόνου.

Εδώ χρειάζεται να σκεφτείς ανάποδα. Και να δεις τι θα συμβεί αν τα σπρώξεις μαζί στο τραπέζι. Και να καταλάβεις ότι το μόνο δυνατό αποτέλεσμα είναι να σκεδαστούν οι αντιδράσεις, να μην υπάρξει σαφής στόχος, και άρα να μεγαλώσει η πιθανότητα αστοχίας των αντιδράσεων. Παρότι δεν μου αρέσουν τα παραδείγματα εκ των πολεμικών τεχνών που τόσο συνηθίζονται σήμερα, είναι χαζό να δώσεις μια γροθιά σε κάποιον και να περιμένεις ήπια αντίδραση, που όταν τελειώσει θα του δώσεις δεύτερη κοκ. Αν όμως του δώσεις τέσσερις μαζί υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να ζαλιστεί και να μην αντιδράσει καθόλου. Ο Παπανδρέου στην περίπτωση αυτή έκανε ένα coup, ακριβέστερα ένα coup de maitre. Και το coup δούλεψε.

Φυσικά το timing ήταν εξαιρετικό. Τις επόμενες μέρες θα λαμβανόντουσαν οι αποφάσεις στην Ευρώπη για το πακέτο σταθερότητας, πράγμα που μετέφερε το κέντρο ενδιαφέροντος του ελληνικού λαού στις Βρυξέλλες κάνοντας τις χθεσινές ειδήσεις παλιές, άρα ακατάλληλες για επαναπαρουσίαση απ τις τηλεοράσεις μας. Οι ανακοινώσεις πια θα ήταν δεδομένες, άρα όχι προς συζήτηση και όχι προς αντίδραση. Και σε μια βδομαδούλα όλο και θα υπάρξουν σοβαρότερες ειδήσεις απ το διαζύγιο της Μενεγάκη.

Η Ευρώπη βεβαίως έκανε μετ επαίνων αποδεκτές τις αρχές του σχεδίου σταθερότητας δηλώνοντας ότι θα στηρίξει την Ελλάδα. Μια δήλωση απλώς, αλλά πολύ σημαντική για τις αγορές. Το σχέδιο είχε ολοκληρωθεί. Όπως ακριβώς είχε πει ο κ. Πάγκαλος, μιλάμε για NBA. Ο Πάγκαλος, που ήταν εξέχον στέλεχος των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου και που ήξερε την μαστοριά του. Την οποία σαφέστατα όχι απλώς επαναλαμβάνει αλλά ξεπερνά ο Γιώργος.

------------------------------


Μ αυτές τις σκέψεις ξεκίνησα στις 11 Φεβρουαρίου να σας γράψω για το σχέδιο αυτό για να το προλάβετε ζεστό. Και έχοντας την τηλεόραση ανοικτή ξαφνικά βλέπω στο υπουργικό συμβούλιο ένα Παπανδρέου συνοφρυωμένο να κατηγορεί ανοικτά την προηγούμενη κυβέρνηση αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και να μιλάει για εξεταστική επιτροπή που θα βρει τι έγινε με τα ψευδή στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην Ευρώπη, και να μιλάει για την Ευρώπη που δεν έλεγξε επαρκώς την προηγούμενη κυβέρνηση.

Φυσικά σταμάτησα να γράφω, αφού δεν καταλάβαινα τι συμβαίνει. Το ότι αυτά που σκεπτόμουν ήταν σωστά δεν μπορούσα να το αμφισβητήσω. Δεν μπορούσε να είναι τυχαίο γεγονός η ανακοίνωση τεσσάρων νομοσχεδίων σε μια μέρα. Και η μόνη πιθανότητα επιλογής τέτοιου σχεδίου περιλαμβάνει τις προϋποθέσεις που σας περιέγραψα. Ο συγχρονισμός με τις Ευρωπαϊκές αποφάσεις για στήριξη επίσης δεν μπορεί να ήταν τυχαίος.

Ναι αλλά τώρα τα πράγματα είναι ακατανόητα. Έχεις απέναντί σου μια ΝΔ που ήδη έχει δηλώσει ότι θα σε στηρίξει, που δεν κάνει πολλές φασαρίες παρά μόνο για την τιμή των όπλων και που την έχεις αιφνιδιάσει απολύτως με την ταυτόχρονη ανακοίνωση των σχεδίων. Γιατί να της επιτεθείς με την αναγγελία της εξεταστικής επιτροπής που θα την εξαγριώσει και θα την κάνει να πολεμήσει υποχρεωτικά, αφού στην εναλλακτική περίπτωση θα κοπεί στα δυο; Και γιατί να επιτίθεσαι στη Ευρωπαϊκή Ένωση που μόλις σε στήριξε; Καλά, πέταξαν και μερικές κουβέντες για πρόσθετα μέτρα αλλά αυτό και αναμενόμενο, και επιθυμητό είναι αφού χρειάζεται να πεισθεί ο ελληνικός λαός για την σοβαρότητα της κατάστασης. Το σχέδιό σου πέτυχε, γιατί δεν κάθεσαι ήσυχος να δουλέψεις στην εφαρμογή των σχεδίων, να παρουσιάσεις καλά αποτελέσματα μέχρι τον Μάρτιο και να πάρουμε μια ανάσα που τόσο χρειαζόμαστε;

Παρότι τα spreads που αφού κατέβηκαν μέχρι το 260 ξανανέβηκαν στα 290 είχαν αρχίσει να με υποψιάζουν τα πράγματα μου ήταν ασαφή μέχρι την καθαρή Δευτέρα. Μέχρι που ανακοινώθηκε η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είδηση των New York Times ότι οι Goldman Sachs είχαν κάνει πρόταση στον Παπανδρέου να συγκαλύψουν μέρος του χρέους χρησιμοποιώντας σύνθετα προϊόντα τους, όπως ακριβώς και επί Σημίτη και Καραμανλή – μόνο που αυτή τη φορά η πρότασή τους απερρίφθη.

Για όσους ασχολούνται με τα θέματα αυτά η πρόταση αυτή των Goldman Sachs δεν αποτελεί καν είδηση. Πρόκειται για παράγωγα προϊόντα (derivatives), στην περίπτωσή μας για swaps που έπαιζαν με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και την διαφορά σταθερών και κυμαινομένων επιτοκίων και των χρόνων και τρόπων αποπληρωμής. Και όπως ακόμη και αυτοί που δεν πολυασχολούνται με τα οικονομικά έμαθαν εδώ και δυο χρόνια, τα παράγωγα, των οποίων η χρήση υπήρξε εξαιρετικά εκτεταμένη ήταν μια απ τις βασικές αιτίες της παγκόσμιας κρίσης (διαβάστε το σχετικό post).

Τα συγκεκριμένα προϊόντα που χρησιμοποίησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις πουλήθηκαν στην Εθνική Τράπεζα, πράγμα που σημαίνει ότι ήταν απροσπέλαστα σε οποιονδήποτε έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης απ τους Ευρωπαίους επιτηρητές μας. Αφήστε που δεν ήταν και παράνομα. Ίσως ούτε καν ανήθικα δεν μπορείς να τα πεις αφού δεν αποτελούν παρέκκλιση απ τα τρέχοντα συναλλακτικά ήθη. Όλοι τα ίδια έκαναν. Δυστυχώς σε περιόδους εκπτώσεων των ηθών, το ηθικό και το νόμιμο όντως ταυτίζονται κατά το Μεϊμαράκειον αξίωμα.

Η προέλευση της είδησης είναι ελληνική. Και μάλιστα πρέπει να είναι η ελληνική κυβέρνηση. Και το ότι πρώην στέλεχος των Υπηρεσιών Ελέγχου του χρέους επί ΠΑΣΟΚ, ο κ. Χ. Σαρδέλης είναι η κύρια πηγή των δημοσιογράφων το επιβεβαιώνει. Και το ερώτημα είναι τι μπορεί να σημαίνει κάτι τέτοιο.

Μια μόνο απάντηση μου φαίνεται εύλογη. Ο Παπανδρέου εκθέτει στα πυρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης την Goldman Sachs και δι αυτής το σύνολο των επενδυτικών τραπεζών της Wall Street, που είναι κυρίως οι παίκτες που κερδοσκοπούν επί της ελληνικής ανυποληψίας. Στο ίδιο άρθρο των New York Times αναφέρεται χωρίς τίποτε το συγκεκριμένο και η JP Morgan. Φυσικά αναφέρεται πάλι χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία ότι αντίστοιχα πακέτα έχει πάρει και η Ιταλία και η Ισπανία και η Ιρλανδία και η Πορτογαλία.

Η κίνηση είναι εξαιρετικά ισχυρή. Μ αυτήν ο Παπανδρέου εισάγει στο παιχνίδι των πλαστών στοιχείων και μια σειρά άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αλλά δεν είναι αυτό το κύριο στοιχείο. Το βασικότερο είναι ότι έτσι εκθέτει την Goldman Sachs και τους υπόλοιπους στους πελάτες τους.

Αν η Goldman Sachs βοηθούσε ευρωπαϊκές χώρες να καλύπτουν τα ελλείμματά τους, αυτό προφανώς εξέθετε τους πελάτες της σε κινδύνους αφού η Ελλάδα της οποίας αγόραζαν ομόλογα ήταν σε χειρότερη θέση από εκείνη που πίστευαν. Η Goldman Sachs και οι υπόλοιπες της παρέας έδιναν αξιολογήσεις (η Goldman Sachs μπορεί να μη κάνει αξιολογήσεις κρατών αλλά κάνει αξιολογήσεις τραπεζών για παράδειγμα) στις οποίες η Ελλάδα κατετάσσετο στην Α+++ κατηγορία βασισμένες σε μαγειρέματα στοιχείων που οι ίδιες έκαναν.

Και η επιλογή του οίκου είναι εξαιρετική. Η Goldman Sachs βρίσκεται και στο στόχαστρο επιτροπών της Αμερικανικής Γερουσίας για παράνομες ή έστω αμφιλεγόμενες πρακτικές που σχετίζονται και με την προς ίδιον όφελος χρήση στοιχείων των πελατών της. Μ ένα παράξενο τρόπο ο Παπανδρέου ανταποδίδει τα χτυπήματα της εκ Wall Street κερδοσκοπίας σε βάρος της Ελλάδας με τις πλάτες του Obama. Κι ένα ενδιαφέρον κερασάκι στην τούρτα: επικεφαλής της έρευνάς κατά της Goldman Sachs στην Αμερική είναι ο πρώην state treasurer, κάτι σαν Υπουργός Οικονομικών της California, ο κ. Phil Angelides.

Όπως υποθέτω ότι ήδη αντιλαμβάνεστε ο Παπανδρέου αντεπιτίθεται ανοίγοντας το παιχνίδι όσο πάει. Παίζει ρέστα. Αν πρόκειται η Ελλάδα να πληρώνει μεγάλα spreads και να κινδυνεύει με κατάρρευση αυτό δεν θα συμβεί ακινδύνως για τους οίκους αξιολόγησης και τις επενδυτικές τράπεζες. Και όχι μόνον. Η Eurostat ασφαλώς αποτελεί ένα από τους κόμπους που θα βρει ξετυλίγοντας το κουβάρι της η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής. Και οι αλλόφυλοι θα καταπλακωθούν μαζί μας απ την κατάρρευση του οικοδομήματος στο οποίο μας αλυσόδεσαν.

Το παιχνίδι γίνεται πλανητικό. Η Ελλάδα, όπως πρωτοείπε ο Γιώργος και ήδη έχουν δεχθεί όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι το σημείο επίθεσης του δολαρίου εναντίον του ευρώ. Επομένως, απολύτως λογικά ο Παπανδρέου κτυπά τον σκληρό πυρήνα του δολαρίου, την Wall Street. Ξεκινάει με την είδηση των New York Times και απειλεί με συνέχεια της επίθεσης δια της Εξεταστικής Επιτροπής. Απειλεί να εκθέσει όσο πάει τις επενδυτικές τράπεζες, τους οίκους αξιολόγησης κι ακόμη και την Eurostat. Και αναγκάζει την υπόλοιπη Ευρώπη να συνταχθεί μαζί του, αφού όλη την Ευρώπη αφορά η μάχη. Και έχει και αμερικανική στήριξη.

Η επιβεβαίωση είναι ευχερέστατη. Οι δυο Jean Claude της Ευρώπης, o Yunker και ο Trichet, επικεφαλής του Eurogroup και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δηλώνουν το ίδιο απόγευμα ότι θα στηρίξουν την Ελλάδα και ότι δεν πρόκειται να ανακοινώσουν πώς. Η στήριξη θα είναι με ad hoc μέτρα. Δεν σας λέμε πώς κύριοι κερδοσκόποι, γιατί αν σας πούμε θα προφυλαχτείτε. Δηλαδή πόλεμος.

Ο Παπανδρέου την πέφτει στους οίκους που κερδοσκοπούν επί της ελληνικής οικονομίας φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με τους ίδιους τους πελάτες τους αλλά και με την Ευρώπη που αναγκάζεται να συνταχθεί μαζί του. Απλώνει την φωτιά σε όλη την Ευρώπη αλλά και πέραν του Ατλαντικού. Κάνει δηλαδή ότι επί χρόνια κάνει το Ισραήλ με τους Άραβες τους οποίους πιέζοντας ωθεί σε τρομοκρατικές πράξεις εκτός του Ισραήλ με αποτέλεσμα να δημιουργεί μια συμμαχία εναντίον τους. Η θέση της Ελλάδος ενισχύεται εξαιρετικά. Ή οι οίκοι θα πάνε πάσο και θα δούμε τα spreads να πέφτουν σιγά-σιγά, ή θα επέμβει η Ευρώπη με ad hoc μέτρα να τα ρίξει, και μάλιστα πριν προλάβει να κάνει αξιολογήσεις της πορείας της Ελλάδας.

Όσον αφορά την Ευρώπη, υπάρχει ακόμη μια πτυχή. Ο Παπανδρέου ο ίδιος, όπως έχει προ καιρού δηλωθεί ζητά την συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην ομάδα επιτήρησης της Ελλάδας. Αν τα πορτοκάλια της Ευρώπης δεν είναι της ποιότητας που χρειάζεται, υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικής σύλληψης, εκτέλεσης και τόλμης πολιτικό παίγνιο. Φυσικά δεν μπορώ να ξέρω αν τελικώς θα δουλέψει. Αυτό όμως που ξέρω είναι ότι οι πιθανότητές μας να την βγάλουμε καθαρή αυξάνονται πολύ. Και ξέρω επίσης και κάτι άλλο, που ίσως σας φανεί υπερβολικό άρα θα μου συγχωρήσετε την προσπάθεια εξήγησης στην επόμενη παράγραφο.

Στους κύκλους που μελετούν την πολιτική συχνότατα τίθεται το θέμα της ηγεσίας και της κυριαρχίας. Συγχωρήστε μου την εναλλακτική χρήση των όρων αλλά οι διαφορές δεν μας αφορούν στο τρέχον σημείωμα. Η σύγχρονη αντίληψη είναι ότι ηγέτης είναι αυτός που καθορίζει την agenda. Μ αυτήν όμως την αντίληψη ο Παπανδρέου αυτή την στιγμή ηγείται της Ευρώπης. Η Ελλάδα παύει να είναι το κακό παιδί της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γίνεται πρωτοπόρος στο εξαιρετικά σημαντικό παίγνιο της ρύθμισης του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος. Ανεξάρτητα απ την τελική επιτυχία αυτού του σχεδίου, ο Παπανδρέου ξεπερνάει τις προσδοκίες μου. Όχι μόνο έμαθε απ τον πατέρα του τα κόλπα, αλλά κάνει κι άλλα που ξεπερνάν κατά πολύ την εμβέλεια των πατρικών χειρισμών.

Η Ελλάδα απ την μεταπολίτευση και μετά είχε μια παράδοση εξαιρετικών ηγετών ανεξάρτητα απ το αν συμφωνεί κανείς ή διαφωνεί μαζί τους – και βέβαια είναι αδύνατον να συμφωνεί κανείς με όλους. Μετά την παρένθεση Καραμανλή όπου είχαμε για πρώτη φορά μεταπολιτευτικά την ηγεσία που μας άξιζε τέτοιοι πού ‘μαστε, η Ελλάδα έχει ξανά ένα πρωθυπουργό που μπορεί όχι απλώς να παίξει δύσκολα παιχνίδια, αλλά και να τα εισαγάγει και να επιβάλει στους υπόλοιπους να παίξουν μαζί του με τον τρόπο που θέλει αυτός. Κι όχι μόνον. Έχει κάποιον που ξεπερνάει όλους τους προηγούμενους συνδυάζοντας τις αρετές τους. Μέσα στα χάλια μας, είμαστε πολύ τυχεροί.

------------------------------



ΥΓ. 1. Το κείμενο αυτό γράφτηκε δυο μέρες πριν απ την ημερομηνία που βλέπετε στο blog. Μόλις έμαθα στις ειδήσεις ότι επιτέλους η Ευρωπαϊκή Ένωση δήλωσε δια του εκπροσώπου του Olli Rehn ότι και ευρωπαϊκό σχέδιο υπάρχει για την Ελλάδα και έχουν μαζευτεί πόροι που θα χρησιμοποιηθούν μόλις η Ελλάδα το ζητήσει. Για να δούμε.

ΥΓ. 2. Αφού είχα αναρτήσει ήδη το κείμενο, σκέφτηκα να ψάξω λίγο για τον κ. Phil Angelides. Το κερασάκι στην τούρτα γλυκαίνει, γιατί στην σελίδα του FreeBase που αφορά τον κ. Angelides υπάρχουν 4 συσχετιζόμενα πρόσωπα. Ένα απ αυτά είναι ο Γ. Παπανδρέου. Ενδιαφέρον, ε;
Πηγή: http://www.freebase.com/view/en/phil_angelides

5 σχόλια:

  1. ¨Εχω την εντύπωση,πως το σχέδιο άρχισε να λειτουργεί!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Συγγνώμη για την καθυστέρηση της απάντησης.

    Έτσι το βλέπω κι εγώ.

    Φυσικά όσο πάει γίνεται πιό περίπλοκο, αφού πρέπει σε κάθε μαστίγιο να προσαρμόζεται κι ενα καρότο και αντιστρόφως μέχρι να ηρεμήσει η κατάσταση, αλλά συνεχώς έρχονται ειδήσεις που ταιριάζουν στο σχήμα.

    Οι αντιδράσεις Lagarde και Merkel, το ξεκίνημα μιάς γενικής συζήτησης περί κερδοσκόπων στην Ευρώπη, τα σχόλια Παπουτσή περί κλήσης του Almunia στην επιτροπή, η απόφαση για χρηματοδότηση της Ελλάδας, τα ad hoc μέτρα που είπε η επιτροπή οτι θα πάρει, η είδηση για έρευνες της ΕΥΠ για κερδοσκοπία κλπ είναι απολύτως ταιριαστά.

    Φυσικά το πιο ενδιαφέρον απ όλα είναι οι προσκλήσεις Obama και Merkel.

    Πολύ ενδιαφέρουσα επίσης σχετική είδηση είναι η τοποθέτηση του κ. Χριστοδούλου ως προέδρου στον Οργανισμό Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους. Κι αυτό γιατί ο Χριστοδούλου, όπως λέει το βιογραφικό του υπήρξε στέλεχος της Goldman Sachs αλλά και της JP Morgan. Αν δεν είναι απλή σύμπτωση, ίσως αυτό να σηματοδοτεί μια "συμφωνία κατάπαυσης πυρός". Θα το δούμε βέβαια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ηχει πολυ ευχαριστα στα αυτια μου η αισιοδοξη αυτη κριτικη του σχεδιασμου της κρισης απο τον πρωθυπουργο αλλα θα ηθενα κι εγω να συνεισφερω στην συζητηση αυτη παραθετοντας την αποψη μου. Νομιζω πως ακομα κι αν ολος αυτος ο σχεδιασμος οδηγησει σε μια πτωση των επιτοκιων των ελληνικων ομολογων και η χωρα κατορθωσει τελικα να δανειστει με χαμηλα επιτοκια θα ειναι απλα μια ενεση αδρεναλινης κατευθειαν στην καρδια ενος ετοιμοθανατου ασθενη. Μεχρι στιγμης δεν εχει ακουστει καμια προταση ουτε απο την κυβερνηση αλλα ακομα περισσοτερο ουτε εχει διαφανει καποια στροφη της ευρωπαικης ενωσης προς την λυση του Γορδιου δεσμου του αδιεξοδου του πολιτικου συστηματος.
    Στην τελευταια επισκεψη του ο κυριος Ρεν απεδειξε με τις εντονες πιεσεις που ασκησε για την ελαστικοποιηση των σχεσεων εργασιας οτι οι διαχειριζοντες τις τυχες των ευρωπαικων κρατων ειτε στερουνται στοιχειωδους πολιτικης κρισης ειτε ειναι αμεσα εξαρτωμενοι και καθοδηγουμενοι απο μεγαλα οικονομικα κεντρα. Και αυτο το αναφερω γιατι μου ερχεται στο μυαλο η εικονα μιας αποικιας παρασιτων μεσα σε εναν ξενιστη τα οποια τρεφονται απο το ιδιο του το σωμα μεχρι απλα να τον οδηγησουν στον θανατο. Αν εχουμε σαν αφετηρια το οτι το κοινωνικοπολιτικο συστημα στο οποιο ζουμε βασιζεται στο διπολο πουλαω-αγοραζω, ολες οι πολιτικες που εφαρμοζονται απο τους επικρατουντες πολιτικους σχηματισμους εδω και αρκετα χρονια οδηγουν στην συρρικνωση του δευτερου συνθετικου του διπολου. Η σταδιακη ελαστικοποιηση των σχεσεων εργασιας μπορει να δινει μια βραχυπροθεσμη παραταση ζωης στις ηδη γιγαντομενες και μονοπωλιακα κινουμενες επιχειρησεις αλλα αφαιρει αγοραστικη δυναμη σε ολοενα και μεγαλυτερες κοινωνικες ταξεις, παραδοσιακους τροφοδοτες και κινητηριους μοχλους του καπιταλιστικου συστηματος. Για να το συγκεκριμενοποιησω ακομα περισσοτερο, ακομα κι αν βραχυπροθεσμα ξεπεραστει η συγκεκριμενη οικονομικη κριση, δεν διαφαινεται καμια απολυτος προθεση για την εφαρμογη πολιτικων που να στοχευουν στην επιλυση του προβληματος της ανεργιας, προβλημα που προσωπικα θεωρω θα καθορισει τις κοινωνικοπολιτικες εξελιξεις στα επομενα χρονια. Για να παραθεσω και δυο νουμερα, 20% ανεργια στην Ισπανια με 44% ανεργια στους νεους. Υποθετω οτι και οι Ισπανοι οπως κι εμεις δεν υπολογιζουν στους ανεργους τους συμβασιουχους και τους μερικως απασχολουμενους κατι που κανει τα νουμερα αυτα πιο τραγικα....Για να μη σας κουραζω περισσοτερο, το συστημα θελει και την πιτα ολοκληρη και το σκυλο χορτατο...Οταν λοιπον η αυτοκρατορικα κινουμενη γερμανιδα καγκελαριος αναγγελει τον δανεισμο της Γερμανιας με 80 δις, για ενα κρατος που και δημοσιονομικα δεν εχει καμια σχεση με το δικο μας κρατος μπανανια αλλα και σιγουρα αναπτυξιακα εχει τελειως διαφορετικες προοπτικες τοτε κατι βρομαει και μαλλον εχει σαπισει.
    Αναμενω λοιπον αφου ξεπεραστει η συγκεκριμενη συγκυρια να ακουσω απο τον πρωθυπουργο τις πολιτικες προτασεις που θα οδηγησουν στην αναπτυξη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ευχαριστώ για την συνεισφορά σου και συγγνώμην για την καθυστέρηση της απάντησής μου.

    Ασφαλώς το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα έχει πολλά προβλήματα. Ενδεικτικά αναφέρω το πρόβλημα της φτώχειας του τρίτου κόσμου, το πρόβλημα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το ενδεχόμενο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, τους πολέμους, την διεθνή τρομοκρατία, το μεταναστευτικό, το πρόβλημα ασύμμετρης πληροφόρησης, το πρόβλημα ελλείμματος δικαιοσύνης και δημοκρατίας ακόμα και στα προηγμένα κράτη.

    Δεν πιστεύω όμως ότι μιλάμε για πλησίον του θανάτου καταστάσεις. Πιστεύω ότι η παρούσα κρίση αποτελεί τον καταλύτη για την αντιμετώπιση πολλών απ αυτά τα προβλήματα και ότι η Ελλάδα αποτελεί προνομιακό χώρο εφαρμογής πολλών απ τις νεότερες αντιλήψεις για την οικονομία και την πολιτική.

    Φυσικά δεν πιστεύω ότι αυτά τα προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν συνολικά και εντελώς από κάποιο σύστημα, που εξάλλου δεν έχει προταθεί ποτέ. Δεν πιστεύω σε ιδανικά συστήματα, αντιθέτως έχω την γνώμη ότι η πίστη αυτή αποτελεί ένα απ τα σοβαρότερα εμπόδια στην επίλυση των πραγματικών προβλημάτων. Όμως, για να συνεχίσω την δική σου ιατρική αναλογία, παρόλο που δεν έχουμε βρει το φάρμακο του AIDS, έχουμε ήδη καταφέρει με συνδυασμούς θεραπειών να ανεβάσουμε το προσδόκιμο ζωής ασθενών του AIDS σε 15 χρόνια. Νομίζω ότι αυτή είναι η βασιλική οδός της αντιμετώπισης και των πολιτικών μας προβλημάτων.

    Όπως θα παρατήρησες, στην λίστα των προβλημάτων που ενδεικτικά ανέφερα δεν περιέλαβα την ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας και την ανεργία. Αντιθέτως προς τις κυρίαρχες πουριτανικές αντιλήψεις, προσδοκώ μια κοινωνία λιγότερης εργασίας, άρα λιγότερου μόχθου, που όπως μας θύμισε ο Nietzsche έχει την ίδια ετυμολογία με την μοχθηρία – με όλες τις συνέπειες της κοινής ρίζας.

    Θεωρώ ότι σε μια ορθολογική κοινωνία η ανεργία, και κατά μείζονα λόγο η ελαστική απασχόληση, θα έπρεπε να αποτελεί ουσιώδες δικαίωμα των πολιτών και να χρηματοδοτείται απ το κράτος ώστε όσοι επιλέγουν αυτή την συμπεριφορά να έχουν αξιοπρεπή διαβίωση. Το να επιλέγουμε να μιλάμε για ανεργία κι όχι για πρόβλημα διανομής του πλούτου είναι μια αντιμετώπιση που μας κρατά δεμένους σε αντιλήψεις που δεν έχουν πια να προσφέρουν.

    Ήδη αποδεικνύεται πειραματικά απ τους behavioral economists ότι η δημιουργικότητα των ανθρώπων αυξάνεται στον ελεύθερο χρόνο τους. Τέτοιες αποδείξιμες εμπειρικές προτάσεις είναι φυσικά ασύμβατες με τις απηρχαιωμένες μεν κυρίαρχες δε αντιλήψεις για το οικονομικό μας σύστημα από αριστερά κι από δεξιά. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με τις απόψεις που διακηρύσσουν ότι η ανάπτυξη είναι ταυτόσημη με την ελευθερία και τους δημοκρατικούς κοινωνικούς θεσμούς. To ίδιο και για διάφορα πορίσματα της θεωρίας παιγνίων. Το ίδιο και για τις νεότατες απόψεις περί αυτοοργάνωσης και συνεργατικών πρακτικών. Και φυσικά δεν αναφέρομαι σε τίποτε περιθωριακούς, μιλάω για τον Kahneman, τον Nash, τον Stiglitz, τον Sen, την Ostrom, δηλαδή για Nobel Οικονομίας της τελευταίας εικοσαετίας.

    Αισιοδοξώ λοιπόν ότι το παγκόσμιο οικονομικό μας σύστημα θα αναγκαστεί να αποδεχθεί και να αφομοιώσει αυτές τις αντιλήψεις γιατί οτιδήποτε άλλο είναι παράλογο. Κι αυτό θα είναι επανάσταση. Χωρίς βία, χωρίς όπλα, αλλά επανάσταση – ίσως γι αυτό ακριβώς. Φυσικά είναι ενδεχόμενη και η καταστροφή γιατί η ιστορία δεν κινείται πάνω σε ράγες, είναι έργο ελευθέρων υποκειμένων που μπορούν να την επιλέξουν.

    Κατά καλή μας τύχη ο Παπανδρέου είναι όχι απλώς εξοικειωμένος, αλλά οπαδός κάποιων απ αυτές τις αντιλήψεις εδώ και πολλά χρόνια. Φυσικά, όπως είπε ο Stiglitz, ο Παπανδρέου υποχρεώθηκε απ τα χάλια της κατάστασης που κληρονόμησε να δεχθεί συμβιβασμούς στο όραμά του. Ακόμη περισσότερο, χρειάστηκε να κινηθεί πρόσκαιρα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αλλά η προσπάθεια σαφέστατα γίνεται και νομίζω πως πρέπει να στηριχτεί. Αυτός εξάλλου είναι κι ένας απ τους λόγους που ξεκίνησα αυτό το blog. Δεν μπορώ να ξέρω ποιό θα είναι το αποτέλεσμα γιατί το παιχνίδι είναι εξαιρετικά δύσκολο απ τη θέση που ξεκίνησε, αλλά ξέρω ότι πρέπει να πάρω θέση.

    Σ ευχαριστώ και πάλι για την συνεισφορά σου και νάσαι καλά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή