Τρίτη 23 Μαρτίου 2010

Quo Vadis ?


Εδώ και αρκετές εβδομάδες οι τηλεοράσεις μας μάς βομβαρδίζουν καθημερινά με ειδήσεις σχετικές την εξ Εσπερίας αναμενόμενη μεν, μη αιτηθείσα εισέτι δε οικονομική βοήθεια. Και φυσικά όλοι κρεμόμαστε απ τα χείλη των ειδησεογράφων για να μάθουμε τι είπε η κ.Merkel και ο κ.Rehn.

Είναι μια απ τις λίγες περιόδους που τα ελληνικά κανάλια ιεραρχούν όλα με τον ίδιο τρόπο τις ειδήσεις. Ακόμη περισσότερο, τις παρουσιάζουν με περίπου τον ίδιο τρόπο που κάνουν και τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων πράγμα σχετικά ασυνήθιστο για μας, τους καταναλωτές των δημοσιογραφικών προϊόντων του Ελληνικού Τύπου. Κι αυτό είναι βέβαια μια πρόοδος.

Πρόοδος όμως δεν υπάρχει στο ψυχολογικό αποτέλεσμα που παράγουν οι ειδήσεις στο κοινό. Οι συνήθεις αδυναμίες των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης να προτείνουν μια εσωτερικά συνεπή αντίληψη για τις καθημερινές εξελίξεις, εντεινόμενες απ τις συγκρούσεις που παράγουν τα σκληρότατα μέτρα, αφήνουν τους Έλληνες σ ένα καθημερινό κενό κατανόησης. Και όπου δεν υπάρχει κατανόηση, έστω και λανθασμένη, υπάρχει μια συναισθηματικό τύρβη που βλέπουμε και νοιώθουμε κάθε μέρα γύρω μας, και ίσως και μέσα μας.

Θυμάμαι την θαυμάσια ταινία All that jazz, αυτοπροσωπογραφία του σκηνοθέτη Bob Foss. Εκεί ένας showman τον οποίο σκηνοθετεί ο ήρωας της ταινίας, σ ένα εκπληκτικό λογίδριο που είναι ένα απ τα light motif της ταινίας, επαναλαμβάνει κάθε τόσο τα 5 στάδια συναισθημάτων του ανθρώπου μπροστά στον θάνατο. Anger, denial, bargaining, depression and acceptance. Θυμός, άρνηση, παζάρι, κατάθλιψη και τέλος, αποδοχή. Βεβαίως αυτά τα στάδια αφορούν αρχικά τα αισθήματα κάποιου για τον προσωπικό του θάνατο, αλλά νομίζω πως τα αισθήματα των Ελλήνων μπροστά στα χάλια της οικονομίας μας είναι ακριβώς αντίστοιχα.

Αρχικά, μόλις τα αντιληφθήκαμε θυμώσαμε. Θυμώσαμε με την προηγούμενη κυβέρνηση, με τους κακούς Ευρωπαίους που ήθελαν να μας επιβάλουν τους όρους τους κλπ. Κατόπιν προσπαθήσαμε να τα αρνηθούμε. Ε δεν είμαστε και τόσο χάλια βρε παιδιά, να, κι οι Άγγλοι έχουν τα χάλια τους, και οι Ισπανοί, και οι Ιταλοί, και οι Πορτογάλοι. Μετά δοκιμάσαμε το παζάρι. ΟΚ, κάτι να πληρώσουμε, λογικό είναι, ας μη πάρουμε αυξήσεις φέτος. Εξάλλου κι εσείς είστε υπεύθυνοι για τα χάλια μας, έπρεπε να μας προειδοποιήσετε. Και ενδεχομένως κερδίζετε απ αυτά τα χάλια. Βοηθήστε να βολευτούμε. Μη το παρακάνουμε. Το επόμενο στάδιο ήταν η βαθύτατη μελαγχολία, ένα αίσθημα γενικής μαυρίλας. Κάποιοι δεν μιλούσαν καθόλου. Αδιαφορία, ενασχόληση ίσως με την Τζούλια. Και στο τέλος το αποδεχθήκαμε.

Το πιο ενδιαφέρον σ αυτή την αντιστοιχία είναι ότι η ταχύτητα με την οποία διανύονται τα στάδια αυτά είναι ανάλογη της ψυχικής υγείας του υποκειμένου. Μετρήστε το στο περιβάλλον σας, έχει ενδιαφέρον. Φυσικά πάρτε υπόψη σας ότι αυτά τα στάδια δεν διανύθηκαν μόνον και κυρίως εφάπαξ, αλλά σε πολλές δόσεις σχετιζόμενες με τις εξελίξεις. Άλλη ήταν η αίσθηση τον Οκτώβριο του 2009 όταν το θέμα που ετίθετο ήταν αν θα παγώσουν οι μισθοί κάτω των 2000€, άλλη σήμερα με το ενδεχόμενο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να εμφανίζεται στην πόρτα μας. Αλλά συνολικά υπάρχουν μέσοι όροι ακόμη και στα συναισθήματα, και οι διαφορές στο περιβάλλον μας είναι εμφανείς.

Κάποιο συναίσθημα όμως λείπει απ τα στάδια αυτά. Ίσως το σημαντικότερο, μια που υπάρχει σαν φόντο σ όλα τα στάδια. Κι αυτό είναι ο φόβος. Εμφανέστατος σε κάθε συζήτηση, στις τηλεοράσεις ή στα καφενεία. Εμφανής επίσης και στην καθημερινή μας συμπεριφορά, απ την αλλαγή στις καταναλωτικές μας συνήθειες με τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία έως τον τρόπο που διασκεδάζουμε. Κι αυτός ασφαλώς πρέπει να καταπολεμηθεί.

Ο καλύτερος τρόπος καταπολέμησης του φόβου είναι η κατανόηση της κατάστασης που μας φοβίζει. Και αντικειμενικά, αφού έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το αντικείμενο του φόβου μας, αλλά και ψυχολογικά αφού η κατανόηση φωτίζει τον κόσμο μας μειώνοντας τις σκιές μέσα στις οποίες κρύβονται οι κακές μάγισσες. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να καταλάβουμε.

Το τελευταίο διάστημα βρισκόμαστε μπροστά σε μια σειρά αλληλοαντικρουομένων δηλώσεων των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με την Ελλάδα. Κάποιοι, όπως ο Sarkozy υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα πρέπει να βοηθηθεί, κάποιοι άλλοι όπως η Merkel φαίνονται εξαιρετικά σκληροί απέναντί μας. Απ τον φούρνο στην κατάψυξη. Πώς δικαιολογούνται αυτές οι διαφορές;

Εκ πρώτης όψεως, της όψεως που συνήθως μας παρουσιάζουν τα μέσα ενημέρωσης, μπορούμε να δούμε δυο τάσεις στην Ευρώπη. Η μια είναι η τάση των οπαδών της αύξησης της ζήτησης, την οποία προτείνουν οι μεσογειακές χώρες. Το σκεπτικό τους είναι ότι σε καιρούς ύφεσης το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να τονώσουμε την αγορά ρίχνοντας χρήμα. Αυτό θα φέρει ανάπτυξη και η ανάπτυξη αυτή θα αποπληρώσει τα δανεικά που θα χρησιμοποιηθούν για την τόνωση αυτή με τον απλούστερο τρόπο αφού δεν θα μειωθεί το βιοτικό επίπεδο του κόσμου.

Η δεύτερη είναι η τάση των οπαδών της δημοσιονομικής πειθαρχίας, με τυπικό εκπρόσωπο την Γερμανία. Η άκριτη αύξηση των δημόσιων δαπανών αποσταθεροποιεί τις οικονομίες κι επομένως προκαλεί προβλήματα που μπαλώνονται σήμερα μόνον για να εμφανισθούν ξανά αύριο, σε χειρότερη κλίμακα. Το να ενισχύεις τις καταναλωτικές τάσεις με δημόσιο δανεισμό παράγει πληθωρισμό, χρέη κι ελλείμματα. Αυτά παράγουν το φαινόμενο του crowding out, δηλαδή της δυσκολίας των επιχειρήσεων να δανειστούν κι επομένως την μείωση της παραγωγής, που βραχυπρόθεσμα μεγαλώνει ακόμα περισσότερο τα προβλήματα των ελλειμμάτων και μεσοπρόθεσμα καταστρέφει την παραγωγική βάση.

Οι δυο τάσεις αυτές σχετίζονται φυσικά με τις οικονομικές ανάγκες των κρατών, αλλά και με την νοοτροπία των λαών και την κυρίαρχη πολιτική αντίληψη. Οι σοσιαλδημοκράτες (Zapatero και Brown)όπως και η λαϊκή δεξιά (Sarkozy και Berlusconi) είναι φυσικά οπαδοί της πρώτης τάσης. Αντιθέτως οι συντηρητικοί (Merkel) και οι φιλελεύθεροι (Westerwelle) είναι οπαδοί της δεύτερης.

Όπως είναι προφανές το δικό μας ενδιαφέρον δεν εστιάζεται τόσο στο τι θέλει το κάθε κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα, αλλά στην αντιμετώπιση του Ελληνικού προβλήματος. Η Ελλάδα και τα προβλήματά της όμως είναι το πεδίο σύγκρουσης αυτών των αντιλήψεων κι αυτό μας αφορά. Και φυσικά οι Γάλλοι, οι Ισπανοί και οι Ιταλοί γίνονται φίλοι μας, ενώ οι Γερμανοί εχθροί μας.

Σε μια δεύτερη όμως ψυχραιμότερη ανάγνωση τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη συμφωνούν σε μια τήρηση δημοσιονομικής πειθαρχίας αλλά επίσης συμφωνούν και σ ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο. Επομένως το πραγματικό πρόβλημα που έχουμε δεν είναι πρόβλημα αρχών αλλά πρόβλημα μέτρου. Πόση πειθαρχία, πόσο υψηλό βιοτικό επίπεδο. Ακόμη περισσότερο, πόσο χρειάζεται και πόσο θα ήταν διατεθειμένοι να υποχωρήσουν και οι μεν και οι δε για να διατηρηθούν οι ισορροπίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τυπικό παράδειγμα εδώ είναι η Γερμανία. Θα ήθελε η Γερμανία να δει την Ελλάδα να παίρνει σκληρότερα μέτρα; Θα ήθελε να δει μια μείωση του βιοτικού επιπέδου κατά 30% για παράδειγμα στην Ελλάδα; Θα ήθελε να μας δει να προσφεύγουμε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή να φεύγουμε απ την ζώνη του ευρώ;

Εδώ τα πράγματα γίνονται απλούστερα. Η απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι προφανώς όχι. Και η Merkel αλλά και ο επί των Οικονομικών υπουργός της Schäuble, ακόμη κι ο φιλελεύθερος Westerwelle έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι η Ελλάδα πήρε αυστηρά μέτρα, ότι το ελληνικό πρόγραμμα σταθεροποίησης είναι όχι απλώς επαρκές αλλά πολύ φιλόδοξο (θα θυμάστε αυτό τον όρο) και ότι το μόνο πρόβλημα είναι η εφαρμογή τους. Και βέβαια ξέρουν πολύ καλά ότι σκληρότερα μέτρα είναι δυσκολότερα εφαρμόσιμα.

Επομένως εδώ διαφωνία δεν υπάρχει. Τι συμβαίνει λοιπόν; Ποιός είναι ο λόγος για τον οποίο εμφανίζεται αυτή η διάσταση μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών σε σχέση με την Ελλάδα; Και γιατί αυτή η διάσταση φαίνεται να μεγαλώνει τις αποστάσεις μεταξύ Ευρωπαίων σε βαθμό ρήξης;

Η δική μου απάντηση ξεκινά απ τις συμφωνίες τις οποίες θεωρεί δεδομένες. Όλοι οι Ευρωπαίοι, προ κρίσης, είχαν συμφωνήσει στο τρίπτυχο του άρθρου 121 της συνθήκης του Maastricht. Καμμία ευρωπαϊκή χώρα σήμερα δεν καλύπτει τις γραμμές που τότε χαράχτηκαν. Ακόμη κι η αυστηρότατη Γερμανία έχει δημόσιο χρέος πάνω απ το 60% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της, φθάνοντας σύμφωνα με τους πίνακες της CIA (που συνήθως είναι αξιόπιστη σε κάτι τέτοια) το 2009 στο 77%. Όλοι πάντως συμφωνούν τουλάχιστον στον ευκταίο στόχο της μείωσης των ελλειμμάτων στο 3% και της γενικότερης μείωσης των χρεών. Και η Ελλάδα αυτό τον στόχο τον αποδέχθηκε και κινείται προς την κατεύθυνση αυτή.

Θα είχε κάποιο όφελος η Γερμανία αν αποφάσιζε να μη βοηθήσει την Ελλάδα, και μάλιστα με τον απλούστατο τρόπο της στήριξης του επιτοκίου δανεισμού της; Προφανώς όχι. Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε τεράστιους κλυδωνισμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον θα προξενούσε μεσοπρόθεσμη πτώση του ευρώ που η Γερμανία δεν έχει κανένα λόγο να θέλει, αυτή είναι η πολιτική της εδώ και πολλά χρόνια. Ή μήπως η Γερμανία απεφάσισε να διαλύσει την ευρωζώνη και να επιστρέψει σ ένα πανίσχυρο μάρκο; Μα το κόστος της θα είναι τεράστιο, αφού η κύρια αγορά της, η Ευρώπη, θα θεωρεί τις τιμές της απαγορευτικά υψηλές.

Με δεδομένες λοιπόν τις αρνητικές απαντήσεις σ όλα αυτά τα ερωτήματα, πρέπει να διερωτηθούμε για κάτι άλλο. Μήπως υπάρχει κάποιος τόπος συναλήθευσης όλων αυτών των φαινομενικά αντικρουόμενων τάσεων; Μήπως απλώς διαβάζουμε στρεβλά τα δεδομένα μας;

Η δική μου απάντηση είναι σαφώς ναι. Και για να δούμε αυτό τον τόπο συναλήθευσης ας θυμηθούμε την γενικότατη ευρωπαϊκή συμφωνία που προέκυψε απ το σχέδιο Παπανδρέου. Το πρόβλημα, όπως΄είπε ο Παπανδρέου είναι η κερδοσκοπία στο ευρώ και την ζώνη του με αιχμή την Ελλάδα. Κι αν ακόμα λυθεί το ελληνικό πρόβλημα, το γενικότερο πρόβλημα δεν θα έχει λυθεί αφού οι κερδοσκόποι θα έχουν ενθαρρυνθεί τρώγοντας το ελληνικό καρότο να συνεχίσουν την τακτική των επιθέσεων στην Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία και όπου ήθελε προκύψει. Και επομένως χρειάζεται ένα γενικότερο σχέδιο αντιμετώπισης των κερδοσκόπων, που βέβαια θα περιλαμβάνει και την λύση του προβλήματος της Ελλάδας. Κι αυτή ήταν η επιχειρηματολογία του Παπανδρέου στον μαραθώνιό του στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Τώρα αρκεί να θυμηθούμε τις δηλώσεις των υπευθύνων των ευρωπαϊκών οργάνων εδώ και κανένα μήνα, αφού έγινε η «επίθεση» Παπανδρέου. Κι ο Rehn, κι ο Junker, κι ο Trichet, κι ο Baroso, κι ο Sarkozy το έχουν πει πεντακάθαρα. Οι κερδοσκόποι πρέπει να αποθαρρυνθούν γενικά και δραστικά. Κατά την έκφραση του Παπανδρέου, πρέπει να τοποθετηθεί ένα πιστόλι στο τραπέζι. Και φυσικά δεν είναι δυνατόν να ανακοινωθούν οι τρόποι αυτής της αποθάρρυνσης γιατί σ αυτή την περίπτωση θα πάρουν τα μέτρα τους. Τα μέτρα θα είναι ad hoc, έτσι έχει λεχθεί απ όλους, ώστε οι κερδοσκόποι να μη μπορέσουν να προετοιμαστούν.

Τι σημαίνει αυτό; Μα απλούστατα. Αυτό που πρέπει να τονίζεται δεν είναι η όποια γενική συμφωνία, αλλά οι επιμέρους διαφωνίες. Συνεχώς.

Αυτή τώρα είναι μια στάση με τεράστια πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι ότι έτσι επιτρέπεται μια γενικότερη πιο μακροπρόθεσμη συζήτηση για την ανάπτυξη εκείνων των ευρωπαϊκών οργάνων και εργαλείων που θα λύνουν τέτοια προβλήματα σε μόνιμη βάση. Το δεύτερο είναι ότι μ αυτό τον τρόπο κάθε ευρωπαϊκή ηγεσία μπορεί να παίζει το δικό της εσωτερικό παιχνίδι πάνω στις επιθυμίες των ψηφοφόρων και να βελτιώνει την θέση της.

Μπορεί λοιπόν να αρχίσουν οι συζητήσεις για ένα ευρωπαϊκό μηχανισμό δανεισμού κρατών που θα βρίσκονται σε ανάγκη, και τους όρους γι την δράση του. Μπορεί να αρχίσει να συζητείται η ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου. Μπορεί η κ.Merkel να εμφανίζεται στους ψηφοφόρους της τόσο αυστηρή όσο και οι φιλελεύθεροι σύμμαχοί της και έτσι να δυναμώνει εσωτερικά την θέση της μέσα στην συμμαχία. Μπορεί ο κ.Sarkozy να εμφανίζεται λαϊκότερος για να αποτρέψει τις επερχόμενες εκλογικές συντριβές του κόμματός του.

Το μόνο πραγματικό ερώτημα είναι πώς θα αποθαρρυνθούν οι κερδοσκόποι πραγματικά. Και η απάντηση εδώ, σε πρώτη φάση, δεν είναι εξαιρετικά σύνθετη. Πρέπει να χάσουν λεφτά, τελεία και παύλα. Με κανένα άλλο τρόπο δεν αποθαρρύνεται ένας κερδοσκόπος. Το δίδαγμα πρέπει να είναι «όποιος παίζει μαζί μας χάνει». Το πιστόλι είναι στο τραπέζι.

Οι κερδοσκόποι βραχυπρόθεσμα περιμένουν να κερδίσουν λεφτά από δυο πηγές. Η πρώτη είναι τα spreads των ελληνικών ομολόγων. Η δεύτερη είναι η συνακόλουθη πτώση της ισοτιμίας του ευρώ προς το δολάριο. Ας προσέξουμε ότι αυτή η δεύτερη πηγή είναι πολύ σοβαρότερη απ την πρώτη. Απ τα ελληνικά ομόλογα το μέγιστο κέρδος μπορεί να είναι μια διαφορά επιτοκίου της τάξεως των 300 μονάδων spread, πχ. από 100 που είναι το spread για τις σοβαρές ευρωπαϊκές χώρες έως 400 που θα μπορούσε να είναι για την Ελλάδα. Δηλαδή ένα 3% σε ποσά της τάξεως των 10-12 δισεκατομμυρίων ευρώ, που θα είναι σε πρώτη φάση ο δανεισμός της Ελλάδας. Δηλαδή μιλάμε για 300-350 εκατομμύρια ευρώ, ποσό μεγάλο για τα δικά μας δεδομένα αλλά όχι για τα δεδομένα των κερδοσκόπων. Αντίθετα, τα νομισματικά swaps μπορούν να αφορούν ποσά της τάξεως των μερικών εκατοντάδων δισεκατομμυρίων και οι διαφορές είναι απ το παλιό 1,50 στο σημερινό 1,35 της σχέσης δολαρίου/ευρώ σήμερα. Δηλαδή διαφορά της τάξεως των 15 μονάδων στα 150, δηλαδή του 10%. Κι αυτό σημαίνει 10 δισεκατομμύρια στα 100, και μάλιστα σε μια μέρα.

Τι θα έλεγε λοιπόν το εγχειρίδιον του καλού κερδοσκόπου για τις τωρινές συνθήκες; Δυο απλά πράγματα. Καθημερινά πουλάμε ευρώ κι αγοράζουμε δολάρια, όσο οι τιμές του ευρώ πέφτουν εξαιτίας των ασυμφωνιών στην ευρωζώνη. Το δολάριο ανεβαίνει, εμείς κερδίζουμε. Επίσης, κρατάμε λεφτά για να είμαστε έτοιμοι την μέρα που θα βγει η Ελλάδα για δανεικά. Και τότε θα προτείνουμε τα spread που θέλουμε.

Το κερδοσκοπικό σχέδιο δουλεύει αλλά με κάποια προβλήματα. Όσον αφορά τις συναλλαγματικές ισοτιμίες το πρόβλημα είναι ότι η πολύ απότομη πτώση του ευρώ θα δημιουργήσει πρόβλημα στις θέσεις που ήδη οι κερδοσκόποι και οι πελάτες τους έχουν σε ευρώ. Επομένως πρέπει να γίνει αργά.

Όσον αφορά την Ελλάδα, το πρώτο πρόβλημα των κερδοσκόπων είναι ότι θα πρέπει να παίρνουν χρήματα απ τα υπόλοιπα Greek Accounts τους (μη ξεχνάμε ότι ένας σοβαρός οίκος κερδοσκοπίας ασφαλώς έχει τέτοια δομή) δηλαδή να τα αποσύρουν πχ απ το Ελληνικό Χρηματιστήριο και να τα κρατάν για να τα έχουν έτοιμα σε πρώτη ζήτηση, άρα να μη παίζουν και επομένως να μη κερδίζουν. Το δεύτερο είναι ότι στο πτώμα της οικονομίας της Ελλάδας έχουν μαζευτεί ένα σωρό όρνια, πράγμα που φάνηκε στον προηγούμενο δανεισμό μας που θέλαμε 3 δισεκατομμύρια και προσφέρθηκαν πάνω από 20 και τελικά πήραμε 8. Επομένως υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των κερδοσκόπων για το ποιος θα φάει τα περισσότερα. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία, όπως θα δούμε σε λίγο.

Ο τρόπος να απαντήσεις στους κερδοσκόπους πρέπει τώρα να είναι προφανής. Τους αφήνεις να κάνουν την δουλειά τους. Να μαζεύουν δολάρια ελπίζοντας στην πτώση του ευρώ, και να κρατάν διαθέσιμο κεφάλαιο ώστε να δανείσουν την Ελλάδα, πράγμα που σημαίνει απώλειες από άλλη χρήση αυτών των χρημάτων. Και στο μεταξύ επιδεικνύεις ανοικτά τις διαφωνίες σου ώστε να τους διευκολύνεις την είσοδο στην παγίδα. Κάποια στιγμή, που φυσικά πρέπει να μην είναι προβλέψιμη, η Ελλάδα βγαίνει και ζητάει τα πρώτα 2-3 απ τα πρώτα 12 δισεκατομμύρια που χρειάζεται για τους επόμενους μήνες. Έρχονται τώρα οι κερδοσκόποι και προτείνουν spread της προτιμήσεώς τους, πχ 400.

Τότε όμως εμφανίζεται ο Ευρωπαίος. Just like the cavalry, κατά το αμερικάνικο πρότυπο. Αυτός μπορεί να είναι η Κεντρική Τράπεζα, ή μια κρατικά ελεγχόμενη τράπεζα πχ της Γαλλίας, ή ένα fund που έχει συσταθεί ad hoc, και δεν τον ξέρουμε από πριν για να μην είναι προβλέψιμος. Και προτείνει πχ spread 300. Ο κερδοσκόπος βλέπει ότι πάει να χάσει το δάνειο, δηλαδή να πάει τσάμπα η στέρηση κερδών ενός μηνός. Λογικά, αντιπροτείνει 290. Αλλά δεν είναι μόνος του, υπάρχουν πολλοί σαν κι αυτόν, θυμηθείτε την προσφορά των 20 δις για δάνειο 3 δις. Και επομένως, υπό την πίεση της ανάγκης τους αρχίζει ο κύκλος της πτώσης. Ας πούμε, σχετικά αισιόδοξα, ότι το δάνειο κλείνει με 200 spread, που είναι σαφώς ανεκτό για τα ελληνικά δεδομένα.

Μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε θρίαμβο της στρατηγικής της Ευρώπης. Η Ευρώπη δούλεψε, στήριξε την Ελλάδα, που βγήκε στην αγορά και δεν ζήτησε λεφτά από κανένα, ζήτησε απλώς να δανείζεται με μικρό spread, πράγμα που πέτυχε. Η κ.Merkel δεν χρειάστηκε να βοηθήσει καθόλου. Χρήματα δεν δόθηκαν, άρα δεν είπε ψέμματα στους δικούς της ψηφοφόρους. Ο κ.Sarkozy θριάμβευσε καταπολεμώντας τους εχθρούς της Ευρώπης, κι ανεβαίνει στα μάτια των δικών του ψηφοφόρων.

Και το σχέδιο σ αυτήν την εκδοχή του δεν τελειώνει εκεί. Η Ευρώπη βγαίνει απ αυτή την κρίση δυναμωμένη. Το ευρώ επομένως ανεβαίνει. Κι αυτοί που μάζευαν δολάρια πουλώντας ευρώ σε χαμηλές τιμές τώρα αναγκάζονται να τα αγοράσουν ξανά σε ψηλές. Δηλαδή χάνουν λεφτά. Κι αν οι κερδοσκόποι χάνουν λεφτά θα το σκεφτούν δυο και τρείς φορές πριν προσπαθήσουν ξανά να επιτεθούν σε κάποιο Ευρωπαϊκό κράτος ή στο ευρώ.

Θα χάσουν οι κερδοσκόποι; Χμμμ .. δεν είμαι τόσο βέβαιος. Οι πραγματικοί κερδοσκόποι, οι επενδυτικές τράπεζες και οι άλλοι οίκοι που τυγχάνουν της ανοχής μας κάποιο τρόπο θα βρουν να βγάλουν λεφτά. Μη ξεχνάμε ότι αυτοί διαχειρίζονται κεφάλαια πελατών τους και δεν έχουν και πολλούς ηθικούς ενδοιασμούς. Θα κερδίσουν και πάλι, πιθανότατα ποντάροντας αντίθετα στους πελάτες τους, όπως συχνότατα κάνουν. Το είδαμε και με την Goldman Sachs. Παλιά μου τέχνη κόσκινο, εις υγείαν των πελατών μας.

Αλλά την επόμενη φορά οι πελάτες τους θα τείνουν να αποφύγουν τις επιθετικές τακτικές αγορών με ψηλά spreads καθώς και τις αμυντικές τακτικές των Credit Default Swaps. Δηλαδή θα αποφεύγουν την Ελλάδα. Το πιστόλι μπήκε στο τραπέζι, πυροβόλησε στον αέρα και, όπως λέει ο Asterix για τους Ρωμαίους οι κερδοσκόποι θα προτιμήσουν απ την αμφίβολης αποτελεσματικότητας τακτική της χελώνας (ρωμαϊκού σχηματισμού) την βέβαιη τακτική του λαγού. Κι αυτό φτάνει, γιατί ελαττώνει αποτελεσματικά τις πιέσεις προς την Ευρώπη.

Αν τα πράγματα εξελιχθούν όπως τα λέω μέχρι εδώ, αν δηλαδή επιλεγεί ο ανοικτός πόλεμος με την κερδοσκοπία η Ελλάδα θα βγει για δανεισμό την μέρα που τα spreads θα είναι στο ψηλότερο σημείο και το ευρώ στο χαμηλότερο. Επίσης το ελληνικό χρηματιστήριο θα είναι πολύ χαμηλά, γιατί είναι ένα μέρος των Greek Accounts που χρησιμοποιούνται ήδη απ τους κερδοσκόπους που πουλάν μετοχές για να μαζέψουν χρήματα για τον δανεισμό μας.

Φυσικά το πραγματικό ερώτημα που τίθεται τώρα είναι αν το σχέδιο αυτό είναι ασφαλές. Η απάντηση εδώ είναι όχι. Προφανώς οι κερδοσκόποι ξέρουν πολύ καλά τα παιχνίδια και διαθέτουν τεράστια κεφάλαια. Θα ήταν λοιπόν δυνατόν να κοντράρουν όσο πάει. Θα μπορούσαν δηλαδή να μην μπουν στην αγορά ελληνικών ομολόγων με χαμηλά spreads, επιβάλλοντας στην Γαλλική πχ Τράπεζα που είπα πριν να δανείσει αυτή και να μη λειτουργήσει σαν καταλύτης καθόδου των spreads στην αγορά. ΝΑ δώσει δηλαδή πραγματικά λεφτά. Και αν στην προσπάθεια κατάλυσης συμμετάσχουν – που θα συμμετάσχουν- και Γερμανικές Τράπεζες, θα αναγκαστούν να δανείσουν κι αυτές, και η κ.Merkel θα έχει προβλήματα στο εσωτερικό. Και θα αρχίσουν οι κόντρες μεταξύ Ευρωπαίων. Και τότε το ευρώ θα πέσει κι άλλο και οι κερδοσκόποι θα κερδίσουν τον πόλεμο χάνοντας ίσως την μάχη των ελληνικών ομολόγων.

Αυτό βέβαια το ξέρουν κι οι Ευρωπαίοι, και τώρα μπαίνουμε στην δεύτερη φάση συλλογισμών. Όπως είναι σαφές απ τα παραπάνω, η Merkel θέλει να εξασφαλίσει ότι το όποιο όργανο δημιουργηθεί για να χτυπηθεί η κερδοσκοπία θα δράσει σαν καταλύτης. Γιατί αλλιώς θα πρέπει πραγματικά να βάλει λεφτά, και μάλιστα με ενδεχομένως αβέβαιο αποτέλεσμα. Επομένως θέλει να καθοριστούν αυστηρά οι γραμμές. Θέλει να ξέρει αν και πότε θα βάλει λεφτά. Και δεν αρνείται να βάλει, απλώς θέλει να το κάνει μόνο σε ύστατη περίπτωση, στην περίπτωση που η Ελλάδα χρεωκοπεί.

Δεν χρειάζεται όμως τα πράγματα να πάνε σ αυτή την κατεύθυνση. Στις σύγχρονες κοινωνίες όλοι τείνουν να συνεργάζονται και να αποφεύγουν τις συγκρούσεις, κυρίως μεταξύ ισχυρών. Η απειλή bras de fer είναι καλή ακριβώς επειδή είναι απειλή. Αν πραγματοποιηθεί, τα πράγματα γίνονται αβέβαια, και η αβεβαιότητα είναι κακή για όλους. Το όπλο στο τραπέζι είναι αποτελεσματικότερο ίσως αν δεν χρησιμοποιηθεί καθόλου.

Σ αυτή την εκδοχή των εξελίξεων, θα ανακοινωθεί στην προσεχή συνάντηση κορυφής ένα πλήρες σχέδιο στήριξης της Ελλάδας, με απόλυτη συμφωνία των πάντων. Πολύ πιθανόν ένα fund αρκετά μεγάλο ώστε και τις πιθανές βραχυπρόθεσμες ανάγκες ελληνικού δανεισμού να καλύπτει, και την σκληρή στάση των Ευρωπαίων -που ασφαλώς θα ανεβάσει τις ισοτιμίες- να υποδηλώνει. Η Ελλάδα θα χάσει ίσως κάποιες μονάδες spread αλλά θα μειωθεί και ίσως θα εκμηδενιστεί η πιθανότητα μάχης με τους κερδοσκόπους.

Κατά την γνώμη μου αυτό είναι το ευρωπαϊκό σχέδιο στήριξης της ελληνικής οικονομίας. Όπως θα παρατηρείτε, ερμηνεύει απολύτως και την στάση του Παπανδρέου, και την στάση της Merkel, και την στάση των Sarkozy και Zapatero, και την στάση των ευρωπαίων ιθυνόντων, του Baroso, του Yunker, του Trichet και του Olli Rehn. Ερμηνεύει και τις εκ πρώτης όψεως αντικρουόμενες δηλώσεις περί των όρων στήριξης της Ελλάδας, και τις δηλώσεις για την μάχη κατά των κερδοσκόπων, και τις δηλώσεις για το όπλο στο τραπέζι.

Μια τελική παρατήρηση είναι ίσως πολύ χρήσιμη. Είναι πιθανόν, στην δεύτερη εκδοχή της απλής απειλής προς τους κερδοσκόπους κι όχι του ανοικτού πολέμου, να συμμετάσχει στο fund στήριξης της Ελλάδας και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όπως λέγεται. Αυτό ενδεχομένως δεν έχει μόνον οικονομική σημασία. Έχει και πολιτική, αφού το Ταμείο έχει κυρίως αμερικανικά χρήματα. Σ αυτή την περίπτωση η στήριξη της Ελλάδας γίνεται μεν ισχυρότερη, αλλά ο πόλεμος με την κερδοσκοπία αναβάλλεται και επιβεβαιώνεται η Αμερικανική διεθνής ηγεσία. Ίσως αυτός να είναι ο λόγος της κακής διάθεσης του Παπανδρέου όταν έβγαινε απ τον Λευκό Οίκο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου